Zapobieganie udarowi – nowe wytyczne w USA

Ponad 80 proc. udarów można byłoby zapobiec. Dlatego na zlecenie American Stroke Association grupa ekspertów opracowała nowe wytyczne dotyczące profilaktyki pierwotnej. Są nowe zalecenia dotyczące m.in. kobiet oraz stosowania analogów GLP-1.

• Najskuteczniejszym sposobem na zmniejszenie występowania udaru i związanych z nim zgonów jest zapobieganie pierwszemu udarowi, czyli profilaktyka pierwotna — powiedziała prof. Cheryl D. Bushnell, przewodnicząca grupy ekspertów opracowujących nowe wytyczne na zlecenie American Stroke Association
• Pracownicy podstawowej ochrony zdrowia powinni edukować pacjentów na temat zapobiegania udarom, prowadzić badania przesiewowe i zajmować się czynnikami ryzyka od urodzenia do starości — wskazują eksperci
• Zalecane zmiany stylu życia obejmują zdrowe odżywianie, regularną aktywność fizyczną, unikanie tytoniu, zdrowy sen i wagę, kontrolowanie cholesterolu oraz ciśnienia krwi i poziomu cukru we krwi
• Nowym zaleceniem jest rozważenie leków będących agonistami receptora białka glukagonopodobnego 1 (GLP-1), jak np. semaglutyd, które są zatwierdzone przez FDA w celu zmniejszenia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u osób z nadwagą lub otyłością i/lub cukrzycą typu 2
• American Stroke Association opracowało także nowy kalkulator ryzyka – Predicting Risk of Cardiovascular Disease Events (PREVENT) – jako narzędzie przesiewowe, które może pomóc w podejmowaniu decyzji dotyczących leczenia zapobiegawczego

Nowe wytyczne dotyczące zapobiegania udarom zostały przygotowane przez grupę wolontariuszy w imieniu American Stroke Association. Zalecają zmiany stylu życia, strategie zapobiegania i opcje leczenia, mające na celu zmniejszenie ryzyka pierwszego udaru.

Sugerowane zmiany stylu życia mające zmniejszyć ryzyko udaru obejmują na przykład rzucenie palenia, zwiększoną aktywność fizyczną, poprawę nawyków żywieniowych i lepszy sen. Ważne są także rutynowe badania przesiewowe i zarządzaniem czynnikami ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego i udaru za pomocą leków.

Autorzy wzywają pracowników ochrony zdrowia do badania pacjentów pod kątem czynników ryzyka udaru, w tym wysokiego ciśnienia tętniczego krwi, podwyższonego poziomu cholesterolu, wysokiego poziomu cukru we krwi oraz otyłości.

– Najskuteczniejszym sposobem na zmniejszenie występowania udaru i związanych z nim zgonów jest zapobieganie pierwszemu udarowi — określane jako profilaktyka pierwotna – powiedziała przewodnicząca grupy opracowującej wytyczne, prof. Cheryl D. Bushnell, wiceprzewodnicząca ds. badań w Katedrze Neurologii w Wake Forest University School of Medicine w Winston-Salem (Karolina Północna).

Udary równie częste u młodszych? Nowe badania potwierdzają, że na skutek wzrostu czynników ryzyka młodzi dorośli również mogą mieć udary z powodu zamknięcia dużych naczyń, uważane za typowe dla osób starszych.

Wytyczne dotyczące pierwotnej profilaktyki udaru mózgu z roku 2024

– Niektóre populacje mają zwiększone ryzyko udaru, z powodu genetyki, stylu życia, czynników biologicznych i/lub społecznych uwarunkowań zdrowia, a w niektórych przypadkach ludzie nie przechodzą odpowiednich badań przesiewowych w celu zidentyfikowania ryzyka – zaznaczyła prof. Bushnell. — Wytyczne dotyczące pierwotnej profilaktyki udaru mózgu z roku 2024 zastępują wersję z 2014 r. i są źródłem dla lekarzy wdrażających różne strategie zapobiegania u osób, które nie miały wcześniej udaru mózgu – dodała.

Od czasu ostatniej aktualizacji (10 lat temu) dokonano nowych odkryć. — Zrozumienie, które osoby są bardziej narażone na pierwszy udar mózgu, i zapewnienie wsparcia w celu zachowania zdrowia serca i mózgu może pomóc zapobiec pierwszemu udarowi — wskazała.

Ważna rola lekarzy POZ

Badania przesiewowe w kierunku ryzyka udaru i edukowanie pacjentów, jak je zmniejszyć, powinny rozpocząć się od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej i obejmować zalecenia oparte na dowodach. Niezidentyfikowane i nieleczone czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych mogą powodować uszkodzenia tętnic, mózgu i serca na wiele lat przed wystąpieniem choroby sercowo-naczyniowej i udaru. Pracownicy podstawowej ochrony zdrowia powinni edukować pacjentów na temat zapobiegania udarom, prowadzić badania przesiewowe i zajmować się czynnikami ryzyka od urodzenia do starości.

Modyfikowalne czynniki ryzyka udaru – takie jak wysokie ciśnienie krwi, nadwaga i otyłość, podwyższony poziom cholesterolu i podwyższony poziom cukru we krwi – można zidentyfikować za pomocą badań fizykalnych i badań krwi. Profilaktyka obejmuje zdrowy styl życia i zmiany w zachowaniu, a u wybranych pacjentów ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych także podawanie leków, na przykład obniżających ciśnienie czy poziom cholesterolu we krwi.

Analogi GLP-1 skuteczne w leczeniu niewydolności serca w przebiegu otyłości i cukrzycy typu 2Analogi GLP-1 stanowią nowy rozdział w leczeniu cukrzycy i otyłości, przybywa też dowodów na ich korzystny profil sercowo-naczyniowy, co pokazano na tegorocznym kongresie American College of Cardiology.

Profilaktyczna rola diety, aktywności oraz analogów GLP-1

Nowym zaleceniem jest rozważenie leków będących agonistami receptora białka glukagonopodobnego 1 (GLP-1), jak np. semaglutyd, które są zatwierdzone przez FDA w celu zmniejszenia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u osób z nadwagą lub otyłością i/lub cukrzycą typu 2.

Zalecane zmiany stylu życia obejmują zdrowe odżywianie, regularną aktywność fizyczną, unikanie tytoniu, zdrowy sen i wagę, kontrolowanie cholesterolu oraz kontrolowanie ciśnienia krwi i poziomu cukru we krwi. Wytyczne zalecają, aby dorośli bez wcześniejszej choroby układu krążenia, a także o zwiększonym ryzyku, stosowali dietę śródziemnomorską, która zmniejsza zagrożenie udarem, zwłaszcza gdy jest uzupełniana orzechami i oliwą z oliwek.

Do zmniejszenia ryzyka udaru i ogólnego zdrowia serca niezbędna jest również aktywność fizyczna – może pomóc w poprawie ważnych wskaźników zdrowia, jak ciśnienie krwi, poziom cholesterolu, markery zapalne, insulinooporność, funkcja śródbłonka i waga.

Wytyczne wzywają pracowników ochrony zdrowia do rutynowego badania pacjentów pod kątem siedzącego trybu życia, potwierdzonego czynnika ryzyka udaru, i zalecania regularnej aktywności fizycznej. Dorosłym zaleca się wykonywanie ćwiczeń aerobowych o umiarkowanej intensywności co najmniej przez 150 minut tygodniowo lub 75 minut tygodniowo intensywnych ćwiczeń aerobowych; lub też kombinację obu, najlepiej w rozłożeniu na cały tydzień.

Nacisk na społeczne czynniki determinujące zdrowie

Nowością w wytycznych jest nacisk na społeczne czynniki determinujące zdrowie i ich wpływ na ryzyko udaru. Społeczne czynniki determinujące zdrowie to czynniki pozamedyczne, jak m.in. edukacja, stabilność ekonomiczna, dostęp do opieki czy czynniki sąsiedzkie (takie jak brak możliwości chodzenia, mniejsza dostępność zdrowej żywności i mniej zasobów zdrowotnych), które przyczyniają się do nierówności w opiece i wpływają na ogólny stan zdrowia.

Pracownicy ochrony zdrowia powinni zapewnić pacjentom dostęp do edukacji na różnych poziomach edukacyjnych i językowych oraz reprezentować ich interesy, wybierając skuteczne i niedrogie metody leczenia oraz leki. Autorzy zwracają również uwagę na potrzebę zaspokojenia potrzeb społecznych związanych ze zdrowiem: niepewność żywnościową i mieszkaniową, programy wspierające zdrowe zmiany stylu życia i programy wsparcia, które mogą pomóc pokryć koszty opieki zdrowotnej, w tym wydatki na leki.

Nowe paradygmaty w leczeniu udaru mózgu ►Nadchodzą ogromne zmiany w leczeniu ostrej fazy udaru mózgu. Od nowego roku pojawi się bezpieczniejszy i działający szybciej lek trombolityczny tenekteplaza, terapeutyczne okno czasowe wydłuża się do 24 godzin od wystąpienia objawów, ulegają zmianie paradygmaty diagnostyczne.

Nowe zalecenia dotyczące kobiet

Wytyczne obejmują również nowe zalecenia dotyczące kobiet. Pracownicy ochrony zdrowia powinni badać je pod kątem schorzeń, które mogą zwiększać ryzyko udaru, w tym stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych, wysokiego ciśnienia krwi w czasie ciąży, innych powikłań ciąży, takich jak przedwczesny poród, endometrioza, przedwczesna niewydolność jajników i wczesna menopauza. Zaleca się leczenie podwyższonego ciśnienia krwi w czasie ciąży i w ciągu sześciu tygodni od porodu w celu zmniejszenia ryzyka krwotoku śródmózgowego u matki. Kobiety transpłciowe i osoby przyjmujące estrogeny mogą również być narażone na zwiększone ryzyko udaru. Konieczna jest ocena i modyfikacja wszelkich istniejących czynników ryzyka w celu zmniejszenia ryzyka udaru u tych osób.

— Wdrożenie zaleceń zawartych w tych wytycznych umożliwiłoby znaczne zmniejszenie ryzyka wystąpienia pierwszego udaru. Większość strategii, które zalecamy w celu zapobiegania udarom, pomoże również zmniejszyć ryzyko demencji, kolejnego poważnego schorzenia związanego z problemami naczyniowymi w mózgu — podkreśliła prof. Bushnell.

Autorzy zaleceń przyznają, że istnieją ograniczenia niektórych dowodów, na których oparto wytyczne; wiele badań klinicznych obejmowało osoby dorosłe, które już miały zdarzenie sercowo-naczyniowe, na przykład udar.

Nowy kalkulator ryzyka

American Stroke Association niedawno opracowało nowy kalkulator ryzyka – Predicting Risk of Cardiovascular Disease Events (PREVENT) – jako narzędzie przesiewowe, które może pomóc w podejmowaniu decyzji dotyczących leczenia zapobiegawczego. Kalkulator PREVENT może oszacować 10-letnie i 30-letnie ryzyko udaru i choroby serca u osób, które ukończyły 30 lat – czyli o 10 lat wcześniej niż Pooled Cohort Equations, inny kalkulator ryzyka CVD.

Według American Stroke Association poznanie ostrzegawczych objawów udaru i środków zapobiegawczych to najlepszy sposób na uniknięcie udarów i zapobieganie ich ponownemu wystąpieniu. F.A.S.T. – twarz (Face), ręce (Arms), mowa (Speech) i czas (Time) – oznacza opadanie twarzy, osłabienie ramion, trudności w mówieniu i jak najkrótszy czas wezwania pomocy; to przydatne narzędzie do rozpoznawania ostrzegawczych objawów udaru i tego, kiedy należy wezwać pomoc.

Polska wersja skrótu to UDAR – Utrudniona mowa, Dłoń opadająca, Asymetria ust, Reaguj natychmiast.